کوردستان

د وەرزێ هاڤینێ دا: خارنێن سڤک و تەڕ پارێزەرا ساخلەمیا وە نە

کوردستان دهوك دیجیتال میدیا

دگەل هاتنا وەرزێ هاڤینێ و بلندبوونا پلەیێن گەرمێ، پێدڤیەکا گرنگە کو مرۆڤ سیستەمێ خوارنا خۆ بگونجینیت دگەل ڤی سەقای. شارەزایێن ساخلەمیێ شیرەتان ل وەلاتیان دکەن کو پتر گرنگیێ بدەنە وان خارنان یێن کو لەشی فێنک دکەن و پارێزگاریێ ل ئاڤا لەشی دکەن.

ل دیڤ گۆتنا شارەزایان، د ڤی وەرزیدا پێدڤیە مرۆڤ ژ خارنێن چەور و گران دوور بکەڤیت و پتر بەرێ خۆ بدەتە خارنێن سڤک و ب ئاڤ. مێوە و سەوزەواتێن هاڤینێ، وەک زەبەش (شتی)، قەرپوز (قەوون)، خوخ و هەرمی گەلەک مفادارن. ئەڤ بەرهەمە نه تەنها تژی ڤیتامین و کانزانە، بەلکو رێژەیەکا بلند یا ئاڤێ ژی دناڤ دا هەیە کو یارمەتیا شێدارکرنا لەشی ددەت.

ژ لایەکێ دیڤە، خارنێن وەک سەلەتە و کەسکاتی ب هێمنترین و باشترین هەلبژاردە دهێنە دانان بو ژەمێن خارنێ د رۆژێن گەرم دا. سالاتە نه تەنها هەستەکا تێربوونێ یا سڤک ددەتە مرۆڤی، بەلکو ژبەر پێکهاتەیا خۆ یا دەولەمەند ب سەوزەواتێن جۆراوجۆر، ژێدەرەکێ سەرەکی یێ ڤیتامین و ریشالکانە (فایبەر).

گرنگیا ڤەخارنا ئاڤێ و شلەمەنیان

ئێک ژ خالێن هەرە گرنگ د پاراستنا ساخلەمیێ دا ل هاڤینێ، ڤەخارنا رێژەیەکا بەس یا ئاڤێ یە. گەرما بلند دبیتە ئەگەرێ وێیەکێ کو لەش پتر ئاڤێ ژ دەست بدەت، و ئەڤ چەندە دشێت ببیتە ئەگەرێ هشکبوونێ. ژبەر هندێ، شارەزایان داخواز کریە کو رۆژانە ب لایەنێ کێم هەشت گلاسێن ئاڤێ بهێنە ڤەخارن.

ل گەل ئاڤێ، ڤەخارنێن دی یێن فێنک و سروشتی ژی دشێن هاریکار بن. ماستێ سار و دەو (ئاڤا ماستی) دوو نموونەیێن هەرە بەرچاڤن کو دناڤ جڤاکێ دا بەربەلاڤن. ئەڤ ڤەخارنە نه تەنها لەشی فێنک دکەن، بەلکو مفایێن ساخلەمیێ یێن دی ژی هەنە، وەک بهێزکرنا سیستەمێ هەرسێ.

شیرەتێن گشتی بو پاراستنا ساخلەمیێ ل هاڤینێ:

خارنێن سڤک بخۆن: پتر گرنگیێ بدەنە مێوە، سەوزەوات، سەلەتە و خارنێن کو ب ئاسانی دهێنە هەرسکرن.

گەلەک ئاڤێ ڤەخۆن: ل هیڤیا تێهنیبوونێ نەمینن، بەلکو ب بەردەوامی ئاڤێ و شلەمەنیێن دی ڤەخۆن.

خۆ ژ خارنێن چەور و گران بپارێزن: ئەڤ جۆرە خارنە هەست ب گێرانی و تەمبەلیێ ل دەف مرۆڤی پەیدا دکەن.

دەمێن خارنێ رێک بێخن: هەول بدەن ژەمێن خارنێ یێن رێک و پێک هەبن و ژ پرخوریێ دوور بکەڤن.